Οστεοπόρωση: Παράγοντες κινδύνου και πρόληψη

Γράφει η διατροφολόγος Εβίτα Στόκα

Η οστεοπόρωση είναι μια παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται ένας άνθρωπος παρουσιάζει σημαντική απώλεια οστικής πυκνότητας, γι’ αυτό και προκύπτει από τα συνθετικά «πορώδες οστό». Το γεγονός αυτό καθιστά τα οστά πιο εύθραυστα, επιρρεπή σε κατάγματα και μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής του ατόμου με την πάροδο του χρόνου. Αποτελεί ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο, αφού σύμφωνα με τα N.I.H. (National Institutes of Health), 53 εκατομμύρια άνθρωποι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν παρουσιάσει ήδη ή είναι σε αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν οστεοπόρωση. Παρόλο που δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί με ακρίβεια εάν κανείς θα αναπτύξει ή όχι οστεοπόρωση, υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά και συνήθειες που αυξάνουν τον κίνδυνο και τα οποία μπορούν να ελεγχθούν. Σήμερα θα δούμε τους πιο βασικούς παράγοντες κινδύνου για την οστεοπόρωση και τα μέσα πρόληψής της.

Οστεοπόρωση: Γενετικοί παράγοντες κινδύνου

Οι συγκεκριμένοι παράγοντες δεν μπορούν να τροποποιηθούν από τον τρόπο ζωής, ωστόσο είναι ωφέλιμο να τους έχουμε υπ’ όψιν ώστε σε περίπτωση που κάποιος τους πληρεί να υπόκειται σε τακτικό διαγνωστικό έλεγχο προληπτικά. 

• Φύλο: Η οστεοπόρωση έχει διαπιστωθεί ότι προσβάλλει κυρίως γυναίκες.
• Ηλικία: Ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνεται αναλογικά με την ηλικία, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση στις γυναίκες.
• Σκελετός σώματος: Τα άτομα με μικρότερη οστική μάζα, κοινώς πιο «ελαφρύ» σκελετό, έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης.
• Εθνικότητα: Η καυκάσια και η ασιατική καταγωγή προδιαθέτει για μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης.
• Οικογενειακό ιστορικό: Άτομα των οποίων οι γονείς έχουν παρουσιάσει τη νόσο, διατρέχουν και οι ίδιοι υψηλότερο κίνδυνο.

Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης

Διατροφή

Οι διατροφικές συνήθειες μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης, καθώς μία δίαιτα με χρόνια ανεπάρκεια ασβεστίου και βιταμίνης D συμβάλλει στην απώλεια της οστικής πυκνότητας.

Παρόλο που τα συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά μπορούν να ληφθούν και μέσω συμπληρώματος, οι συστάσεις προτείνουν να τεθεί η πρόσληψη από την τροφή ως πρωταρχικός στόχος, ειδικά σε άτομα που εμφανίζουν φυσιολογικές βιοχημικές εξετάσεις.

• Πηγές ασβεστίου: Το γάλα, τα γαλακτοκομικά, οι σαρδέλες, ο σολομός, το τόφου, καθώς και σε μικρότερες ποσότητες τα αμύγδαλα, οι σπόροι όπως παπαρουνόσπορος, το ταχίνι, τα φασόλια edamame, τα αποξηραμένα σύκα και τα φασόλια.
• Πηγές βιταμίνης D: Ο σολομός, οι σαρδέλες, οι ρέγγες, ο τόνος, ο κρόκος του αυγού  και ορισμένα εμπλουτισμένα τρόφιμα όπως αγελαδινό γάλα, γάλα σόγιας και δημητριακά πρωινού. Τα επίπεδα της βιταμίνης D στον οργανισμό επηρεάζονται επίσης από την έκθεση στο ηλιακό φως.

Εκτός της έλλειψης των συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών, ο αυστηρός περιορισμός θερμίδων σε καταστάσεις όπως η νευρογενής ανορεξία μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά την οστική πυκνότητα. 

Κάπνισμα

Αρκετές έρευνες υποδεικνύουν πως το κάπνισμα συσχετίζεται με αυξημένη απώλεια οστικής μάζας και αυξημένο κίνδυνο κατάγματος. Είναι αξιοσημείωτο ότι ορισμένες ορμονικές αλλαγές που προκαλούνται από το κάπνισμα δύνανται να μεταβάλλουν τη λειτουργία των οστικών κυττάρων. Το θετικό είναι ότι, σε πολλές περιπτώσεις, οι επιπτώσεις του καπνίσματος στα όστα ενδέχεται να είναι αναστρέψιμες, πράγμα που σημαίνει πως, εάν καπνίζετε, η διακοπή μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.

Υψηλή πρόσληψη αλκοόλ

Σχετικά με το αλκοόλ, η ποσότητα στην οποία είναι καταναλώνεται είναι το σημείο κλειδί που καθορίζει την επίδραση στα οστά. Συγκεκριμένα, η πρόσληψη μίας μερίδας αλκοόλ την ημέρα για τις γυναίκες και δύο για τους άνδρες, στα πλαίσια του μεσογειακού προτύπου διατροφής, ενδέχεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην οστική υγεία. Από την άλλη, πρόσληψη που υπερβαίνει αυτές τις ποσότητες έχει συσχετιστεί από αρκετές μελέτες με  αυξημένη απώλεια οστικής μάζας και υψηλό κίνδυνο κατάγματος. Μάλιστα, ο χρόνιος αλκοολισμός συνδέεται άρρηκτα με μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης:

• χαμηλής οστικής πυκνότητας
• μειωμένης δραστηριότητας των οστικών κυττάρων
• μεταβολικών προβλημάτων που επιδρούν αρνητικά την υγεία των οστών.

Φυσική δραστηριότητα

Η καθιστική ζωή έχει διαπιστωθεί πως ενισχύει τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης, ενώ η συστηματική άθληση φαίνεται πως διαφυλάσσει την οστική πυκνότητα και προλαμβάνει την απώλεια αυτής. 

Δεδομένου λοιπόν ότι η οστεοπόρωση είναι μια πολύ συνηθισμένη και πολύ εξουθενωτική για τον ασθενή κλινική κατάσταση, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε τους παράγοντες κινδύνου. Κατ’αυτόν τον τρόπο, εάν ανήκουμε σε κάποια από τις ομάδες με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης, μπορούμε να συμβουλευτούμε τον θεράπων ιατρό μας για τις μεθόδους έγκαιρης διάγνωσης, καθώς και να εφαρμόσουμε τις αλλαγές που αναφέρθηκαν σε ό,τι αφορά τον τρόπο ζωής μας ώστε να αναλάβουμε ενεργό ρόλο στην πρόληψή της.